Asielbeleid moet juist ontmoedigend zijn
Sep 15, 2023
Vorige week concludeerde het Verwey-Jonker Instituut in een onderzoek in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid dat het Nederlandse asielbeleid geen aanzuigende werking heeft. Een opmerkelijke conclusie voor iedereen die deze naast de dagelijkse realiteit legt.
De asielinstroom is met gemiddeld zo’n duizend personen per week onverminderd hoog. Na de bijna 50.000 asielzoekers van vorig jaar, een aantal dat Nederland in een onbeheersbare asielcrisis stortte en dat door het ministerie van Justitie en Veiligheid ‘maatschappij-ontwrichtend’ werd genoemd, is niets gebeurd om deze in te dammen. De prognoses van het ministerie zelf gaan uit van een nog hogere instroom dit jaar. Nederland laat hiermee in twee jaar tijd een groep personen ter grootte van de gemeente Delft toe die in cultureel en financieel opzicht zwaar op de samenleving drukt. Iedereen met enig gezond verstand ziet dat dit simpelweg niet langer te dragen is. Maar toch wordt er niets gedaan om het aanvragen van asiel in Nederland onaantrekkelijker te maken. In tegendeel.
Die hoge instroom is er niet voor niets. Zo is het evident dat het Nederlandse asielbeleid voor asielzoekers op essentiële onderdelen aantrekkelijker is dan dat van veel andere Europese landen. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) bezwijkt onder de hoge instroom en geeft publiekelijk aan asielzoekers vaker het voordeel van de twijfel te geven om zodoende de werkdruk te verminderen. Dit heeft een inwilligingspercentage van maar liefst 85 procent tot gevolg, waarmee Nederland andere EU-lidstaten ver achter zich laat. In de praktijk leidt vrijwel ieder asielverzoek tot een tijdelijke verblijfsvergunning, die niet op tijdelijke basis wordt verlengd maar na vijf jaar in één klap permament wordt: eenmaal hier is nooit meer weg. Dit maakt het aanvragen van asiel in Nederland dermate aantrekkelijk dat de werklast voor de IND alleen maar verder toeneemt, waarmee we in een vicieuze asielcirkel zijn beland.
Of neem het Nederlandse eenstatusstelsel, waarmee we anders dan ons omringende landen geen onderscheid maken tussen mensen die asiel aanvragen op grond van persoonlijk risico of slechts de algehele situatie in hun thuisland. Nederland geeft beide groepen dezelfde maximale rechten en laat hiermee een kans voor open doel liggen om het beleid voor de laatstgenoemde groep aan te scherpen, onder andere op het gebied van gezinshereniging. Tel hierbij de conclusie van het Verwey-Jonker Instituut op dat de aanwezigheid van familieleden voor asielzoekers een belangrijke factor is bij het kiezen van het land van bestemming en je weet: Nederland maakt zich onnodig aantrekkelijk. Dit geldt voor tal van andere aspecten van het asielbeleid. Het ontbreekt aan politieke wil. Op de laatste dag voor het zomerreces diende ik zes moties in met concrete aanscherpingen waarvan het kabinet zélf toegaf dat ze binnen de huidige Europese richtlijnen mogelijk zijn. Ze werden alle zes verworpen.
De open uitnodiging aan de hele wereld die het Nederlandse asielbeleid in de praktijk is, wordt gretig aangenomen. Dat blijkt niet alleen uit de onbeheersbare instroomcijfers, maar ook uit de brochures van mensensmokkelaars die bij onder andere Syrische asielzoekers werden aangetroffen, waarin Nederland als het beloofde land wordt aangeprezen.
En dat brengt ons bij de olifant in de kamer: een keuze voor Nederland als eindbestemming is per definitie geen keuze voor veiligheid, maar voor welvaart. Het Verwey-Jonker Instituut concludeert dat de belangrijkste redenen voor vluchtelingen om hun thuisland te verlaten bestaan uit zaken als oorlog, geweld en hongersnood. De laatste keer dat ik het checkte was hiervan in Duitsland en België geen sprake. Toch reizen jaarlijks tienduizenden asielzoekers door die landen heen om bij ons aan te kloppen. Wie daadwerkelijk op de vlucht is neemt, zoals de overgrote meerderheid van de vluchtelingen wereldwijd, genoegen met veilige opvang dicht bij huis. Wie daarmee geen genoegen neemt en doorreist, is in de praktijk een economische migrant geworden. Een conclusie die -wellicht onbedoeld- wordt onderschreven door de onderzoekers die aangeven dat de aantrekkelijkheid van Nederland mede bepaald wordt door ons welvaartsniveau en economische situatie. En daarmee komen we bij de kern: semantische discussies over de aanzuigende werking van het asielbeleid ten spijt; ons land heeft die aanzuigende werking onmiskenbaar. Een effectief asielbeleid moet daarom gericht zijn op het ontmoedigen van al die enkele reizen verzorgingsstaat vanuit Afrika en het Midden-Oosten. Maar precies het tegenovergestelde gebeurt.
Hoe het fundamenteel anders kan laat een land als Denemarken zien. Twee jaar geleden bezocht ik Kopenhagen om me te verdiepen in het restrictieve Deense asielmodel. Ik sprak er met de Deense immigratiedienst, diplomaten, vluchtelingenwerk en met de architect van het Deense migratiebeleid: de Deense Volkspartij. We deden er inspiratie op voor tal van voorstellen die JA21 sindsdien binnen en buiten de Kamer gedaan heeft. Maar waar ik misschien nog wel het meest van doordrongen ben geraakt, is het besef dat een succesvol asielbeleid begint met een krachtige uitstraling. Plat gezegd: met de juiste PR. De Denen vertelden het me letterlijk: zelfs zonder ze uit te voeren hebben onze strenge asielwetten succes. Alleen al het aannemen ervan leidt tot een aantoonbare afname van de asielinstroom.
Waar Nederland publiekelijk de handdoek werpt door asielzoekers demonstratief het voordeel van de twijfel te gunnen en nog vóór de verkiezingen de asieldwangwet door de Kamer te loodsen, zetten de Denen in op het verplaatsen van asielprocedures en -opvang naar partnerlanden buiten de EU en dragen dat internationaal uit. Het resultaat is helder: de eerste zes maanden van dit jaar lag de instroom in Denemarken twintig keer zo laag als in Nederland.
Wat Nederland dus staat te doen is duidelijk. Scherp het asielbeleid maximaal aan en stop met het aantrekkelijk én eenvoudig maken van het aanvragen van asiel in Nederland. Erken dat asielopvang in Nederland een pervers systeem gedreven door economische prikkels in stand houdt. Zet in op opvang in de eigen regio en partnerlanden in plaats van hier. En vooral: laat dat de hele wereld weten. Want ons asielbeleid is pas geslaagd wanneer het bootdrama’s op zee en asielchaos in Nederland voorkomt.